Witam
Jak by ktoś planował stworzyć bardziej lub mniej profesjonalną, strategię to zapraszam do pracy nad tematem ryzyka. Rozbudowane elementy MM bardzo się przydają, więc wrzucam materiały ku temu pomocne. Podejście jest jak najbardziej teoretyczne, ale nic za darmo
Autorem omawianych tu zagadnień jest dr hab. inż. Włodzimierz Korniluk porf. nzw. za co mu serdecznie dziękuję
(Zagadnienia pochodzą częściowo z przemysłu, więc i tak, a nie inaczej zostały przedstawione, lecz łatwo zauważyć jest pewne zależności wynikające z tematyki)
1Rodzaje ryzyka.
- Ryzyko obiektywne i subiektywne
- Ryzyko czyste i spekulacyjne
- Ryzyko statyczne i dynamiczne
- Ryzyko podstawowe i szczegółowe
2 Teorie wyjaśniające podejmowane ryzyko.
- Teorie poznawcze oraz teorie osobowości. Sprowadzają one postrzeganie, a następnie podejmowanie ryzyka do doświadczenia, oceny trudności zadań i samooceny własnych możliwości oraz specyficznych cech podmiotowych, między innymi poziomu aspiracji, lokalizacji kontroli oraz uzdolnień warunkujących poznawcze i decyzyjne funkcjonowanie człowieka.
- Teorie ekonomiczne, które zakładają, że bogate społeczeństwa lub jednostki podejmują większe ryzyko, ponieważ postrzegają przez pryzmat zysku oraz czerpią z niego większe korzyści w porównaniu z jednostkami lub społeczeństwami biednymi.
- Teorie polityczne, przyjmujące, że na postrzeganie i ocenę wielkości ryzyka wpływają interesy grup. Ryzyko dające korzyści grupie sprawującej władze jest przez tę grupę akceptowane lub tolerowane.
- Teorie kulturowe, Stwierdzają one, że akceptacja ryzyka jest uwarunkowana społecznymi preferencjami. W jednych społeczeństwach akceptowane jest wysokie ryzyko, a ludzie, którzy je podejmują, są szanowani i wysoko cenieni, natomiast w innych społeczeństwach preferowane jest ostrożne zachowanie i postępowanie nastawione na ochronę bezpieczeństwa życia i zdrowia. Teorie te przyjmują, że niebezpieczeństwa technologiczne są wytworem społeczeństw i następstwem ich akceptacji.
3 Cechy sytuacji ryzykownej mające wpływ na ocenę ryzyka.
Ludzie określają wielkość ryzyka na podstawie specyfiki działania zagrożenia, jego zasięgu oraz mechanizmu powstawania szkody lub krzywdy (tab.)
Znane zagrożenia są zazwyczaj oceniane jako mniejsze od zagrożeń rozpoznanych niedostatecznie. Wiedza o zagrożeniu dotyczy głównie możliwości identyfikacji czynników szkodliwych oraz określenia powodowanych przez nie skutków.
Możliwość utrzymania zagrożenia w stanie kontroli oznacza, że dysponujemy wiedzą, wyposażeniem i procedurami, dzięki którym zagrożenie może zostać wcześnie wykryte, a następnie zredukowane, lub też, że istnieją inne sposoby niedopuszczenia do jego aktywizacji.
Cechy zagrożenia niekontrolowanego posiadają według ocen wielu ludzi również elektrownie atomowe.
Dobrowolność ekspozycji sprzyja zaniżaniu ryzyka. Ludzie są skłonni zaakceptować nawet bardzo wysokie ryzyko, pod warunkiem że sami podejmują decyzje o uczestnictwie w ryzykownej aktywności. Przykładem czynności wysoce ryzykownych są na przykład wspinaczka wysokogórska, pływanie kajakiem, palenie papierosów, jazda konna, jazda motorem itp.
Zagrożenia znane lub często towarzyszące wykonywanym czynnościom są zazwyczaj oceniane jako niższe od zagrożeń nowych. Wielokrotna, szczęśliwie zakończona ekspozycja na zagrożenie powoduje, że ludzie nie tylko zdobywają przekonanie o posiadanych własnych możliwościach, ale również zaniżają początkową wysoką ocenę samego zagrożenia. Taki stan obniżonego lęku w sytuacji zagrożenia jest głównym składnikiem "rutyny".
Nowe zagrożenia wzbudzają silny lęk, pod wpływem którego ludzie postępują ostrożnie, wprowadzają do swoich zachowań wiele czynności badawczych i zabezpieczających, dzięki którym mogą stosunkowo wcześnie rozpoznawać towarzyszące im zagrożenia, a następnie usuwać je lub redukować, a w skrajnych sytuacjach - ratować się ucieczką.
Zagrożenia o skutkach odroczonych są często bagatelizowane. Pracy w narażeniu na pył lub hałas, które mogą spowodować pylicę płuc lub głuchotę po 10- lub 15-letniej ekspozycji, przypisywane jest o wiele mniejsze ryzyko w porównaniu z pracą, której towarzyszy na przykład narażenie na działanie słabo toksycznej substancji chemicznej, ale działającej natychmiast po jej niewłaściwym użyciu.
Zagrożenia indywidualne stwarzające niebezpieczeństwo dla pojedynczych ludzi oceniane są jako mniejsze od zagrożeń zbiorowych. Wymiar ten jest również przedstawiany w postaci skali chroniczność - katastroficzność zagrożenia.
Zagrożenia towarzyszące lubianym czynnościom lub dostarczające przyjemności przeważnie nie są kojarzone z ryzykiem. Na przykład palenie papierosów, spożywanie alkoholu, szybka jazda samochodem, różne formy niebezpiecznego demonstrowania odwagi, wysoko oceniane przez otoczenie itp., to czynności o wysokim ryzyku, które jednocześnie są przyjemne lub dostarczają przyjemności tym, którzy je podejmują. Odczuwana, a zwłaszcza pożądana satysfakcja powoduje, że ludzie zaniżają ocenę ryzyka utraty życia lub zdrowia.
4 Cechy osobowości które mają wpływ na ich postępowanie w sytuacjach ryzykownych.
Wielkość ryzyka podejmowanego przez ludzi jest wypadkową
cech sytuacji, nabytych doświadczeń, specyficznych cech osobowości oraz stanu potrzeb. To, jaka opcja zostanie wybrana, zależy głównie od sposobu postrzegania zagrożeń oraz korzyści, do jakich może doprowadzić ryzykowne zachowanie.
Wyniki wielu badan wskazują, że nie istnieje osobowość "ryzykanta" (Kozielecki 1992), której udziałem byłoby podejmowanie ryzyka zawsze i wszędzie niezależnie od sytuacji i rodzaju czynności niezbędnych do uzyskania założonego celu. Wśród cech osobowości, ujmowanych jako zmienne modyfikujące indywidualną skłonność do podejmowania ryzyka, wyróżniane są: poziom aspiracji, zapotrzebowanie na stymulację oraz styl kontroli poznawczej (Nosal 1993).
5 Trzy podstawowe procedury analizy ryzyka.
• identyfikacji zagrożeń,
• oszacowaniu wielkości ryzyka,
• dokonaniu oceny wielkości ryzyka i zadecydowanie o jego podjęciu lub odrzuceniu.
6 podstawowy wzór na szacowanie ryzyka.
WIELKOŚĆ
SKUTKÓW
ZAGROŻENIA X PRAWDOPODOBIEŃSTWO WYSTĄPIENIA SKUTKÓW ZAGROŻENIA = RYZYKO
7 Podstawowe metody identyfikacji zagrożeń.
Zagrożenia można identyfikować przeprowadzając analizę dokumentów oraz dokonując bezpośredniej obserwacji stanowisk pracy i stosowanych procesów technologicznych, identyfikowanie zagrożeń może być wspomagane stosowaniem specjalnych narzędzi usprawniających rozpoznawanie przyczyn niebezpiecznych wydarzeń i rozszerzających zakres rozpoznawanych niebezpieczeństw. Zaliczane są do nich listy pytań sprawdzających oraz specjalne procedury identyfikacyjne.
8 Główne trzy czynniki kształtujące prawdopodobieństwo wystąpienia strat.
9 Idea jakościowego szacowania i oceny ryzyka.
Szacowanie ryzyka można przeprowadzić za pomocą następujących kro¬ków:
• ustal operacje, dla których chcesz oszacować ryzyko,
• ustal czynności wykonywane podczas tej operacji,
• określ zagrożenia towarzyszące każdej czynności i zapisz je w postaci możliwego niebezpiecznego wydarzenia,
• oszacuj możliwy skutek niebezpiecznego wydarzenia słownie, a następnie za pomocą symbolu,
• określ prawdopodobieństwo powstania oszacowanych skutków również za pomocą symboli,
• pomnóż, według podanych reguł (tabela 2), wielkość skutków przez wartość prawdopodobieństwa ich powstania.
Otrzymany wynik jest pierwszym szacunkiem wielkości ryzyka. Jest ono zazwyczaj duże lub średnie i nie może zostać zaakceptowane. W związku z tym należy wykonać następne kroki:
• zaproponuj znany lub zaprojektowany sposób zmniejszenia oszacowanego ryzyka, jeśli nie jest ono małe,
• oszacuj ponownie ryzyko z uwzględnieniem zaprojektowanego sposobu jego redukcji,
• oceń wielkość ryzyka i podejmij decyzję, czy może być ono zaakceptowane, czy też należy znaleźć lepszy od zaprojektowanego sposób jego redukcji,
• sformułuj najważniejsze zalecenia profilaktyczne oraz podaj ogólny poziom ryzyka dla całej operacji.
10 „linie stałego ryzyka”. Farmera
Ujęcie wychodzące naprzeciw tym spostrzeżeniom przedstawił Farmer [16] w postaci linii stałego ryzyka wyznaczonych przez iloczyn prawdopodobieństwa uszkodzenia i wartości konsekwencji (rys. 2). Zaproponowany model przedstawił na przykładzie krzywej szkód, jakie może spowodować uwolnienie jodu 131 w czasie awarii elektrowni atomowej. Poza obszarem małych wartości prawdopodobieństwa i dużych konsekwencji oszacowanie akceptowalności ryzyka otrzymane tą metodą wykazuje dużą zgodność z wynikami badań statystycznych. Z tego powodu w pracy zaproponowano modyfikację miary ryzyka przez wprowadzenie ważonej wartości oczekiwanej:
Jest to równoważne takiemu przedstawieniu krzywej Farmera we współrzędnych logarytmicznych, dla którego współczynnik pochylenia prostej jest mniejszy od -1. Uzyskana w ten sposób stromość prostej daje lepsze oszacowanie dla zachowań charakteryzujących dużą awarię. Najczęściej dotyczy to awarii, którym towarzyszą katastrofalne konsekwencje. Otrzymane zależności zostały wykorzystane przez ICRP do wyznaczenia krzywych kryterialnych ryzyka związanego z promieniowaniem jądrowym. Wytyczne te zostały przyjęte za podstawę dla kryteriów bezpieczeństwa w Kanadzie i Argentynie. Rozszerzając to ujęcie, amerykańska komisja bezpieczeństwa (USNRC) wprowadziła następujące kryteria (ang. safety goals):
• ryzyko indywidualne < 5•10-7/rok,
• grupowe ryzyko zachorowań na raka 19•10-4/rok.
11 Procedura ALARP zarządzania ryzykiem
Jak zaznaczono na rysunku 3. granicami obszaru stosowalności procedury są: poziom maksymalnego ryzyka tolerowanego oraz poziom ryzyka akceptowalnego.
Jak podaje Brandowski [6], w kolejnictwie Wielkiej Brytanii przyjmuje się następujące wartości kryterialne:
• górna granica obszaru ALARP definiowana jest przez indywidualne ryzyko pracowników kolei – 10-3 oraz indywidualne ryzyko pasażerów i osób trzecich – 10-4 zgonów/rok,
• odpowiednio dolną granicę określa indywidualne ryzyko pracowników, pasażerów i osób trzecich, które nie może być większe niż 10-6 zgonów/rok.
Zauważmy, że omawiając miary ryzyka, skupiono się na oszacowaniu ryzyka neutralnego, którego miary tworzone są na podstawie krzywej Farmera i wartości oczekiwanej, bezpośrednio wyprowadzanych z funkcji gęstości prawdopodobieństwa. W przypadku oceny akceptacji ryzyka czy awersji ryzyka wprowadza się dodatkowe współczynniki wagi wartości oczekiwanej, współczynniki awersji lub uwzględnia rozrzut opinii, analizując odchylenie standardowe. Szerzej zagadnienia wyboru miar ryzyka przedstawiono w pracy .
12 Definicję wypadku
- Wypadkiem jest każde nieplanowane wydarzenie doprowadzające do obrażenia. Doznanie obrażenia stanowi cechę wyróżniającą wypadek od innych zdarzeń nie będących wypadkami.
13. Podział wypadków
14 Rodzaje wypadków przy pracy.
- Wypadki indywidualne i zbiorowe. Wypadek jest klasyfikowany jako indywidualny, jeśli w jednym wydarzeniu obrażeń doznała jedna osoba. O wypadku zbiorowym mówimy wówczas, gdy w następstwie jednego wydarzenia powstają obrażenia u dwóch lub u większej liczby osób.
Jak rozróżnia się wypadki ze względu na ich ciężkość?
Wszystkie wypadki zawodowe są różnicowane ze względu na stopień ciężkości. Wyróżniane są wypadki śmiertelne, powodujące ciężkie uszkodzenia ciała lub ciężki rozstrój zdrowia oraz wypadki pozostałe.
Za wypadek śmiertelny uznaje się zdarzenie, w wyniku którego nastąpiła śmierć osoby poszkodowanej w chwili wypadku lub w okresie 6 miesięcy od wypadku, bezpośrednio lub pośrednio wskutek obrażeń doznanych w zdarzeniu wypadkowym.
Za wypadki powodujące ciężkie uszkodzenia ciała przyjmuje się zdarzenia, w których nastąpiła utrata: wzroku albo słuchu, mowy, zdolności płodzenia lub inne ciężkie kalectwo, nieuleczalna ciężka lub długotrwała choroba zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, trwała całkowita lub znaczna niezdolność do
pracy w zawodzie albo trwałe poważne zeszpecenie bądź zniekształcenie ciała. W praktyce wypadki są klasyfikowane ze względu na stopień ciężkości na śmiertelne, ciężkie oraz lekkie, a o włączeniu zaistniałego obrażenia do wypadków ciężkich lub lekkich decyduje lekarz.
15 Błędy doprowadzające do niebezpiecznych wydarzeń.
16. Etapy badania wypadku.
Odbiór informacji o wypadku
przygotowanie badanie wypadku
przeprowadzenie oględzin miejsca wypadku
przesłuchanie świadków
uporządkowanie faktów
wybór najbardziej prawdopodobnej wersji zdarzenia
wybór najbardziej prawdopodobnej przyczyny
opis wypadku
udokumentowanie wypadku
17 Realizacja zadania w procesie zarządzania bezpieczeństwem ?
Do realizowanych zadań w procesie zarządzania należą:
• identyfikowanie zagrożeń i przyczyn niebezpiecznych błędów,
• szacowanie i redukowanie ryzyka,
• formułowanie polityki i celów w dziedzinie bezpieczeństwa oraz planowanie i organizowanie działań ukierunkowanych na ich osiągnięcie,
• szkolenie, motywowanie i zachęcanie do pracy z myślą o bezpieczeństwie
• kontrolowanie warunków pracy, postępowania, oraz realizacji zaplanowanych celów w dziedzinie bezpieczeństwa,
• stałe usprawnianie systemu bezpieczeństwa.
18 4 najważniejsze podsystemy występujące zwykle w systemie bezpieczeństwa.
Role czterech najważniejszych podsystemów składających się na system bezpieczeństwa.
W tworzonym lub modyfikowanym systemie bezpieczeństwa należy wyróżnić cztery podsystemy: sterowania, informacyjny, logistyczny i wykonawczy. Wzajemne relacje wyróżnionych podsystemów przedstawiono na rys. 6.3.
Podsystem sterowania stanowi główny czynnik organizujący bezpieczeństwo. Na podstawie informacji dopływających z podsystemu informacyjnego w podsystemie sterowania formułowana jest polityka bezpieczeństwa oraz cele doraźne i strategiczne, a także procedury, za pomocą których będą one realizowane (Niczyporuk 1996).
Podsystem informacyjny zajmuje się organizowaniem i gromadzeniem informacji o stanie bezpieczeństwa. Informację taką należy sporządzać na podstawie wyników przeprowadzonych kontroli oraz badanych wypadków.
Zagregowana informacja, przedstawiająca fakty i przyczyny ich zaistnienia, kierowana jest do podsystemu sterowania, który na jej podstawie określa doraźne oraz systemowe działania profilaktyczne.
Podsystem logistyczny obejmuje działy, które realizują zadania pośrednio lub bezpośrednio związane z profilaktyką techniczną i medyczną oraz z oddziaływaniem przygotowującym ludzi do podejmowania bezpiecznych zachowań (zaopatrzenie, remonty, kadry, szkolenie, opieka medyczna).
Wyniki systemu podlegają, ocenie wewnętrznej oraz zewnętrznej. Komparator jest elementem poza systemowym wydającym oceny systemu. Funkcję komparatora pełnią organa państwowego nadzoru, kierownictwa koncernów lub rady nadzorcze przedsiębiorstw. Komparator systemu jest czynnikiem wpływającym na formułowane w systemie cele i standardy bezpieczeństwa oraz podtrzymującym motywację do organizacji bezpiecznych zadań i do podejmowania bezpiecznych zachowań.
19 Definicja auditu bezpieczeństwa.
Poza monitoringiem, dostarczającym wiedzy o warunkach, zagrożeniach oraz o ich skutkach, przeprowadza się przeglądy samego procesu zarządzania bezpieczeństwem. Przeglądy takie są nazywane auditem bezpieczeństwa.
Audit jest "ustrukturyzowanym" procesem zbierania niezależnej informacji na temat efektywności całego systemu zarządzania bezpieczeństwem, możliwości polegania na nim oraz formułowania programów naprawczych (HSE 1991).
Wynikiem auditu są oceny oraz wnioski korekcyjne, które dotyczą zdolności do:
• identyfikowania wszystkich występujących zagrożeń,
• utrzymywania zagrożeń w stanie kontrolowanym,
• stymulowania bezpiecznego postępowania.
Na podstawie wyników auditu formułowane są wnioski korekcyjne określające kierunek i zakres zmian w sposobie zarządzania bezpieczeństwem .
O sukcesie w zarządzaniu bezpieczeństwem decyduje wiele czynników, ale do najważniejszych zalicza się:
• zaangażowanie w dążeniu do osiągnięcia przyjętych celów bezpieczeństwa,
• twórcze podejście w rozwiązywaniu bieżących problemów profilaktyki.
Warunkiem skutecznego przeciwdziałania wypadkom jest zmiana przekonań co do sensu i powinności przestrzegania przepisów bezpieczeństwa.
Na skuteczność prewencji wypadkowej wpływa przyjęty wzorzec projektowania działań profilaktycznych oraz ogólny pogląd na istotę zapobiegania, nazywany strategią profilaktyczną (rys. 7).
Strategia konformistyczna oparta jest na podejściu legislacyjnym, zakładającym, że bezpieczne jest to, co jest zgodne z przepisami.
Drugie stanowisko, zakładające twórcze projektowanie oraz poszukiwanie oryginalnych działań lub celów profilaktycznych, wynika z przekonania, że organizowanie bezpieczeństwa jest nie kończącym się procesem.
Niezbędne jest poszukiwanie nowych metod i działań oraz systematyczne podnoszenie obowiązujących wzorców bezpieczeństwa sformułowanych w postaci przepisów.
Jedną z takich technik jest stosowanie "metody rozwiązywania problemów i podejmowania decyzji" (Saunders i Wheeler 1991).
Uwaga!
Zamieszczony materiał nie jest jeszcze pełny, lecz niebawem wrzucę tu całość
Pozdrawiam